The role of religion in constructing public reality. In the margin of Karl Marx texts in connection with the 200th anniversary of his birth

Abstract

W artykule stosuję Marksowską metodę nakazującą wykrywać ziemską aktywność wyobrażeń religijnych. Kantowskie rozróżnienie istoty i przejawu wraz z Marksowskim nakazem wznoszenia się od konkretu do abstrakcji i od niej z powrotem do konkretu pozwala ukazać, jak religijne tezy światopoglądowe przemieniają dobro w zło i odwrotnie. Przykłady tego rodzaju aktywności można znaleźć zarówno w przeszłości – w mowie Mojżesza, jak i obecnie – w tzw. strategii Busha. Dobro staje się złem także wtedy, kiedy rzecz zastępuje jej przejaw. Przypadek ten odnajdujemy w Marksowskiej krytyce utożsamiania zasady humanistycznej i zasady socjalistycznej. Aktualnym przykładem może tu być praktyka socjalizmu realnego, w którym kategorię wspólnoty usunięto poprzez zastosowanie podporządkowania jednego z elementów drugiemu. We wspólnocie powinny być one tylko przyporządkowane. Kolejnym przykładem wskazującym na aktywną rolę religii w życiu społecznym jest artykuł Marksa zatytułowany W kwestii żydowskiej. Filozof podkreśla w nim, że religijność próbuje zastąpić istotę emancypacji jedną z jej form. Takie zastąpienie treści formą obserwujemy także w Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Jest to oczywisty błąd, który zarazem stwarza historyczną konieczność socjalizmu. Zamiana ta jest nie do przyjęcia z naukowego punktu widzenia.